Taiwan

Taiwan: Hoe een klein eiland uitgroeit tot belangrijke pion in het schaakspel tussen internationale grootmachten

In de vorige serie artikelen is duidelijk geworden dat Hongkong evenals Macau een speciale administratieve regio is van de Volksrepubliek China. Hoe zit dat dan precies met Taiwan? In toenemende mate worden er vraagtekens gezet of Taiwan dan ook zo’n administratieve regio is van China of dat het juist een apart land is. Taiwan heeft een eigen parlement, een eigen munteenheid, een eigen leger en zelfs een eigen paspoort. Maar hoe zit het met de erkenning vanuit andere landen?

In deze serie bekijk ik hoe een eiland kleiner dan Nederland het strijdtoneel vormt van geopolitieke spanningen tussen China en de Verenigde Staten.

Deel 1: Complexe geschiedenis

Taiwan kent een roemruchte geschiedenis en is lange tijd in de greep geweest van langsvarende kolonisten. Eerst onder aanvoering van de Portugezen, die het eiland kenmerkend ‘’Ilha Formosa’’ oftewel prachtig eiland noemde. In de 17e eeuw is het eiland zelfs tijdelijk in Nederlandse handen geweest, waar de VOC “Fort Zeelandia” vestigde als handelspoort tussen China, Japan en Zuidoost-Azië. Vandaag de dag is Fort Zeelandia in de stad Tainan een belangrijke toeristische trekpleister en een stukje Nederlandse geschiedenis 5000 kilometer verderop. 

Tussen eind 17e eeuw en 1895 wordt Taiwan onderdeel van het keizerrijk van de Qing-dynastie, de laatste keizerlijke dynastie van China. Tussen 1895 tot aan het eind van de tweede wereldoorlog was Taiwan in Japanse handen. Na de geallieerde nederlaag van Japan nam de regerende nationalistische regering van China, geleid door de Kwomintang (KMT), de controle over Taiwan over.

Niet lang daarna kwamen de nationalisten, die op het vasteland regeerden onder de vlag van de Republiek China (ROC) na de val van het keizerlijke China, opnieuw onder vuur te liggen van een opstandige Chinese Communistische Partij (CCP). De twee partijen raakten verwikkeld in een burgeroorlog die resulteerde in de uiteindelijke nederlaag van de nationalisten die naar Taiwan vluchtten. Beiden riepen zichzelf uit tot de enige rechtmatige regering van het hele Chinese grondgebied. In Taipei droomde de nationalistische leider Chiang Kai-Shek ervan om op een dag het vasteland te heroveren; In Beijing beschouwde CCP-voorzitter Mao Zedong Taiwan als het laatste stuk voor een verenigd "nieuw China", een "probleem" dat vroeg of laat moest worden opgelost. Er waren dus eigenlijk twee China’s , de Volksrepubliek (het vasteland) versus de Republiek (Taiwan).

Voor het moment dat Mao Zedong door kon pakken en Taiwan definitief kon inlijven breekt er in Korea een oorlog uit. De Verenigde Staten vechten op het Koreaanse schiereiland tegen de communisten, maar ook op Taiwan. Ze steunen hierbij Taiwan in de strijd tegen de communisten onder aanvoering van Mao Zedong.

In de afgelopen jaren heeft Taiwan zijn territoriale aanspraken op het vasteland van China gebagatelliseerd en is het vandaag de dag een levendige democratie, met een eigen leger, valuta, grondwet en gekozen regering. Er regeren vandaag de dag twee partijen in Taiwan. De Democratische Volkspartij (DPP) van huidige president Tsai Ing-Wen en de oude nationalistische Kwomintang die nauwere banden met China voorstaat.

Vandaag de dag wordt Taiwan door de meeste regeringen in de wereld niet erkend als een onafhankelijk land en is het diplomatiek steeds meer geïsoleerd geraakt. In de loop der jaren hebben steeds meer regeringen hun diplomatieke erkenning verlegd van Taipei naar Beijing als het ware China. Slechts 13 landen hebben momenteel officieel diplomatieke banden met Taiwan. De meeste van hen zijn kleine staten in het Caribisch gebied, Latijns-Amerika en de Stille Oceaan.

Geografie

De roemruchte geschiedenis van Taiwan is tegelijkertijd wat het eiland zo speciaal en uniek in haar soort maakt. Zelfs wanneer je tegenwoordig door de straten van Taipei slentert ontkom je er niet aan. Het voelt als een ware mix van Chinese, Japanse, Europese en Amerikaanse invloeden. Toch ligt Taiwan minder dan 200 kilometer van de Chinese grens. China wil hierdoor geen bemoeienis van andere landen.

Hoewel het eiland dus kleiner is dan Nederland en bijna 24 miljoen mensen huisvest, is het overgrote deel van het eiland onbewoond door mensen. Het merendeel woont dan ook in het stedelijk gebied in het westen en noorden van het eiland, waar alle grote steden zijn gevestigd. Het midden van het eiland is bijna volledig bergachtig gebied met meer dan 250 toppen boven de 3000 meter. Het oosten wordt gekenmerkt door ruig bergachtig gebied met lange uitgestrekte klif kusten.

Ondanks de hoge bevolkingsdichtheid is het subtropische Taiwan nu nog een oase van groen. Voor de snelle urbanisatie eind vorige eeuw was ook het westelijk gebied een groenrijk terrein. Het zal je dan ook niet verbazen dat juist de agrarische sector de op maat betekende voor een snelle economische groei in de tweede helft van de 20e eeuw.

Deel 2: Economische bloei

Economische spurt

Taiwan’s economische groei startte op het moment dat de overheid een aantal landherziening wetten instelde wat er toe leidde dat de agrarische productie significant groeide in de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw. Taiwan’s belangrijkste export producten waren suiker, rijst, thee, bananen en textiel. In de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw begon de productie sector zich in rap tempo te ontwikkelen doordat veel economische grootmachten hun productie operatie verplaatste naar Taiwan om gebruik te maken van goedkopere arbeidskrachten.

in de jaren 70 lanceerde de regering de ‘Tien Grote Bouwprojecten’, die zwaar investeerden in snelwegen, zeehavens, luchthavens en energiecentrales, waardoor de infrastructuur van het land revolutionair werd veranderd. Naast deze projecten hief de regering de handelsbeperkingen op, verlaagde de tarieven, vaardigde een enkele wisselkoers uit, allemaal pogingen om de vrijhandel te vergroten.

Tegen de jaren 80 maakte de regering stappen om de economie verder te liberaliseren, door veel overheidsbedrijven te privatiseren, rentetarieven af te schaffen en de centrale wisselkoers af te schaffen. De economie bleef groeien en ging langzaamaan over van dominante arbeidsintensieve industrieën naar een hoogontwikkelde hightech economie. Vandaag de dag is Taiwan een hoogontwikkelde economie en behoudt het haar positie als belangrijke speler in de globale economie met als grote parel de semiconductor industrie.

Semiconductor industrie

De fundamentele technologie was oorspronkelijk ontwikkeld in de Verenigde Staten en is zelfs onderdeel van de naam Silicon Valley, doordat de meeste chips gecreëerd worden met behulp van silicon. Vandaag de dag zijn de Verenigde Staten echter alles behalve het fabriekshuis van de semiconductor chips, maar is dat het eiland Taiwan.

Semiconductor chips oftewel halfgeleiderchips wordt ook wel het nieuwe ''olie'' genoemd in termen van onze afhankelijkheid ervan. De kleine elektronische circuits, genoemd naar de elektrische eigenschappen van het materiaal waaruit ze zijn gemaakt, zijn de hersenen voor miljoenen apparaten, waaronder ruimtevoertuigen, autocomputers, smartphones, medische apparatuur en meer. Bedrijven concurreren in het produceren van kleinere, goedkopere en snellere chips voor steeds krachtigere en betaalbare technologieproducten.

TSMC (Taiwan Semiconductor Manufacturing Company) produceert het merendeel van de meest geavanceerde chips. Het is één van de enkele bedrijven die massaal chips onder de 10 nanometer produceren. Nanometer verwijst naar de lengte van een transistor, kleine schakelaars en extreem dun, dat elektrische stromen regelt. Veel landen kijken met een jaloers oog naar de capaciteit van het bedrijf TSMC. Washington bood onlangs een slordige 50 miljard aan subsidies om fabrikanten zoals TSMC aan te moedigen halfgeleiderfabrieken in de VS te bouwen. Eén daarvan is gepland om in 2024 in Arizona te openen, maar het zal nog steeds slechts een klein deel van de wereldwijde chipproductie vertegenwoordigen.

Tegelijkertijd groeit de Chinese chipinnovatie snel. In 2020 hadden Chinese bedrijven nog moeite om onder de 40 nanometer te komen. Tegenwoordig beweert het Chinese chipbedrijf SMIC met succes een chip van 7 nanometer te hebben gemaakt. China heeft er een strategische prioriteit van gemaakt om zijn binnenlandse halfgeleiderindustrie te stimuleren door Chinese chipbedrijven te overladen met financiële prikkels, waaronder het vrijstellen van het betalen van vennootschapsbelasting voor die jaren als ze de meest geavanceerde chips maken. Daarnaast heeft China door een gunstig klimaat te creëren ervoor gezorgd dat in de afgelopen jaren engineers en managers die voorheen werkzaam waren in Taiwan nu te verleiden om onderdeel uit te maken van de exponentiële groei van de ontwikkeling van de semiconductor industrie in China.

Voorlopig is Taiwan echter de belangrijkste chipfabrikant ter wereld. Het produceert chips die 2 nanometer kleiner zijn dan China en belooft tegen 2025 ultra-geavanceerde 2-nanometer chips te gaan produceren.

Deel 3: Spanningsveld

Hoewel de economie van Taiwan stabiel en florerend is, leeft het land in groeiende mate in politieke onzekerheid. Zoals eerder vermeld hebben slechts 13 landen diplomatieke banden met Taiwan. De meeste van hen zijn kleine staten in het Caribisch gebied, Latijns-Amerika en de Stille Oceaan. Volgens Beijing is Taiwan een afvallige provincie, één waar ze graag weer controle over willen uitvoeren. In de loop der tijd hebben veel landen ervoor gekozen om niet Taiwan te erkennen, maar wel China.

Veel landen zijn nu eenmaal erg afhankelijk van China voor de handel, waardoor de economische bedreigingen van het land geloofwaardiger zijn dan die van Taiwan. Nu de portemonnee van China steeds groter wordt, moet Taiwan misschien in plaats daarvan hopen dat historische banden helpen om de loyaliteit van zijn weinige resterende diplomatieke partners te behouden. Dit wordt echter steeds lastiger doordat China erop uit is om de resterende officiële partners van Taiwan langzaamaan weg te plukken door middel van zogenaamde “chequebook diplomacy’’, waarbij het deze landen onder andere leningen en infrastructuur aanbiedt in ruil voor bondgenootschap. Desondanks kan Taiwan wel op steun rekenen van de VS. Hoewel Washington diplomatieke banden onderhoudt met China en Taiwan dus niet officieel als land erkent, steunen de Amerikanen Taiwan militair om op deze wijze de Chinese invloed in de regio een tegenwicht te bieden.

De dreiging van een inval in Taiwan is zeker in de afgelopen jaren sterk toegenomen. Het bezoek aan Taiwan van Nancy Pelosi, de voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, heeft de spanningen tussen China en zijn ‘’afvallige provincie’’ sterk doen opwaaien. Beijing heeft Pelosi wekenlang verteld niet naar Taiwan te gaan, een eiland dat volgens de Chinese president Xi Jinping een afgescheiden provincie is.

Het belang van een vredig Taiwan

Grote economieën zoals China, de EU en de Verenigde Staten zijn dus erg afhankelijk van chips die gemaakt worden in Taiwan. Nu al is er wereldwijd een groot tekort. De grote wereldspelers proberen al een tijdje minder afhankelijk te worden van Taiwan voor die chips door zelf sterk te innoveren. Om hoogtechnologische chips te produceren, moet men jarenlang aan onderzoek en ontwikkeling doen. Met haar monopolie op de productie van de meest geavanceerde microchips eist Taiwan dus op internationaal vlak heel wat macht op. Hoewel China dus al jaren probeert om zelfvoorzienend te worden op gebied van microchips, bezit het land op dit moment noch voldoende grondstoffen, noch de infrastructuur om zelf voldoende hoogstaande chips te produceren. Een conflict met Taiwan zou dus hoe dan ook op korte termijn een tekort aan geavanceerde chips betekenen voor China. 

Toen de voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, Nancy Pelosi, Taiwan bezocht in augustus 2022, maakte ze er een punt van om TSMC-voorzitter Mark Liu te ontmoeten wat aangeeft hoe belangrijk de semiconductor industrie is. In het licht van het bezoek van Pelosi heeft China vanuit Beijing Taiwan sancties opgelegd door belangrijke citrusvruchten en vis op te schorten. Echter heeft China Taiwanese halfgeleiders niet verboden, doordat het er net als de rest van de wereld een te groot belang bij heeft.

Daarnaast is China voor andere invoerproducten afhankelijk van Taiwan. China is de belangrijkste handelspartner van Taiwan en de twee economieën zijn erg met elkaar verstrengeld. China schiet in wezen zichzelf in de voet als militaire oefeningen leiden tot een blokkade. Het is aannemelijk dat de internationale gemeenschap sancties zal nemen tegen China bij een inval. De Straat van Taiwan is één van de belangrijkste handelsroutes voor grote containerschepen en is strategisch gelegen waardoor het de wereldeconomieën met elkaar verbindt. Juist de Straat van Taiwan is van groot belang voor China doordat het Oost-Chinese zee met de Zuid-Chinese Zee verbindt.

China probeert door middel van militaire oefeningen bij de Straat van Taiwan te testen hoe ver het land kan gaan. Taiwan is al meerdere malen omsingeld door militaire oefeningen van China. Sterker nog, China is al meerdere malen ver de lijn overgestoken tot en met territoriale wateren van Taiwan. De oefeningen van China en het politiek bezoek van de Verenigde Staten aan Taiwan lijken volgens critici onderdeel te zijn van slinkse manieren om te kijken hoe ver beide grootmachten kunnen gaan in afwachting van reactie van de andere grootmacht.

De florerende economie lijkt nu op korte termijn iniedergeval haar redding te kunnen betekenen. Het heeft tot op heden de geopolitieke kloof in goede banen geleid, doordat Taiwan zich onmisbaar weet te maken voor de technologische ambities van internationale grootmachten en een mogelijke inval van Taiwan enorme onzekerheden met zich meebrengt.

Toch kan men er niet omheen dat het verlies van elke partner een klap is voor het bestaansrecht van Taiwan. Immers deze partners zijn nodig om binnen internationale organisaties te lobbyen en om te kunnen claimen dat Taiwan een land is. Zoals vermeld heeft China grote ambities met Taiwan, Taiwan wil het liefst Taiwan blijven en de VS steunt tot op heden Taiwan. Tegelijkertijd komt de politieke en economische eenwording van China met Macau en Hongkong dichterbij. Hoewel de toekomst nog ver weg is, kan het China van 2049 zo maar eens een China kunnen zijn waarbij het huidige Hongkong, Macau en Taiwan een hele belangrijke positie binnen de Chinese economie gaan betekenen. Extra reden om dit relatief kleine stukje grondgebied verder in de gaten te houden de komende jaren.